Op 15 september 1935 kondigt het Duitse parlement de eerste rassenwetten af. Het verbale geweld en de vooroordelen tegen de Joden worden nu in wetten omgezet. De Duitse overheid definieert voor het eerst wie als Jood en wie als Ariër beschouwd wordt. Daar was tot dan veel verwarring over. De heldere definitie is noodzakelijk om acties tegen de Joden mogelijk te maken. Tot de achttiende eeuw verwees het Jodendom zowel naar het volk als naar de religie. Vanaf de negentiende eeuw is dat echter veel minder het geval: heel wat Duitsers van Joodse afkomst hebben zich immers bekeerd tot het christendom. Deze mensen beschouwen zichzelf niet langer als Joden. De overheid daarentegen doet dat wel. Iedereen die drie of meer Joodse grootouders heeft, wordt beschouwd als een volbloed Jood. Door de wetten verliezen Duitse Joden hun Duits burgerschap en hun burgerrechten. Ze mogen niet langer werken bij de overheid, lesgeven aan universiteiten of huwen met niet-Joden. Voor veel Duitse Joden wordt het alledaagse leven heel wat moeilijker. Velen verliezen hun werk, sommigen als gevolg van de nieuwe wetten, anderen omdat bedrijven bang zijn dat de aanwezigheid van Joden een negatieve weerslag heeft op hun reputatie. De anti-Joodse Neurembergwetten zijn een logische en consequente stap in het in de praktijk omzetten van de nazi-ideologie. Op die manier wordt het racisme respectabel gemaakt.

Alle volkeren en alle groepen ter wereld kennen een zekere vorm van zelfverheerlijking. Ze beschouwen wat vreemd is als minder aantrekkelijk, of gevaarlijk, of abnormaal. Dat geldt op het niveau van families, dorpen, steden, naties, etnische groepen. Een bepaalde mate van zelfverheerlijking is nodig om een collectieve identiteit te vormen en is dus normaal. Het wordt gevaarlijk wanneer die geslotenheid en dat vooroordeel de vorm aannemen van een gevoel van superioriteit ten opzichte van de andere groepen of volkeren die men als minderwaardig gaat beschouwen en behandelen. Uit deze houding ontstaat racisme.

In het midden van de negentiende eeuw publiceerde graaf Arthur de Gobineau (1816-1882) de twee delen van zijn Essay over de Ongelijkheid van Menselijke Rassen (1853 en 1855). Tot dan was de discussie over rassen vooral een aangelegenheid van wetenschappers geweest. Gobineau gaf die discussie een politieke en culturele dimensie, niet in de laatste plaats omdat hij beweerde dat de achteruitgang van de moderne tijd te wijten was aan de vermenging van superieure en inferieure rassen. Hij maakte een onderscheid tussen zwarte (negroïde), gele (mongoloïde) en witte (blanke) rassen en beweerde dat het zuivere, witte Arische ras superieur was aan de andere rassen. Dit denken paste perfect binnen de nationalistische ideologie die in de negentiende en in de eerste helft van de twintigste eeuw het politieke denken in Europa vormgaf. Het ontstaan van wereldrijken zou leiden tot rassenvermenging en tot de degeneratie van het superieure, blanke ras. Gobineau noemde dit proces ‘semitizatie’ omdat hij van mening was dat de Semitische volkeren het resultaat waren van vermenging tussen de drie rassen. Gobineau beschouwde Joden en Arabieren als inferieure rassen. Zijn ideeën hebben later een grote impact gehad op de racistische ideologie van het nationaal-socialisme. Andere racistische theorieën beschouwden het negroïde ras als inferieur. Over de superioriteit van het blanke ras bestond er echter geen twijfel. Dit racisme zocht naar een wetenschappelijke fundering in de biologie, door bijvoorbeeld het opmeten van de schedel van de verschillende rassen. Een ander voorbeeld van de onzin waartoe het ‘wetenschappelijk’ racisme kon leiden, is de door Samuel A. Cartwright in 1851 beschreven psychische aandoening ‘drapetomanie’. Cartwright kwam tot zijn bevinding omdat hij een verklaring zocht voor het voor hem verbazingwekkende gedrag van zwarte slaven die de slavernij ontvluchtten en de vrijheid zochten! Hij stelde dat deze aandoening behandelbaar was met zweepslagen. Al deze biologische theorieën werden weerlegd.

Naast biologische argumenten werden ook culturele argumenten gebruikt, waarbij het Westen zichzelf beschouwde als hoogtepunt van de menselijke beschaving. Dit idee van superioriteit werd gebruikt als een rechtvaardiging voor het Europese koloniale en imperiale project. Het was immers de taak van Europa om zijn beschaving en zijn waarden te verspreiden, desnoods met harde hand. Deze houding, ook in zijn geweldloze paternalistische variant, is een van de grote schandvlekken op de Europese geschiedenis omdat ze vernedering, uitbuiting en slavernij heeft gerechtvaardigd in naam van beschaving en cultuur. Europa, het Westen, de blanken identificeerden en identificeren zich nog vaak met een universeel spreken: “Opgesloten in de lelieblanke zuiverheid van hun universalistische fantasie, niet gecontextualiseerd noch belichaamd, dachten ze eigenlijk geen kleur te hebben”: zo beschrijft de Italiaanse filosofe en feministische theoretica Rosi Braidotti de positie van het blanke discours. Omdat wit de norm is, is wit onzichtbaar, alsof het iets natuurlijks en onvermijdelijks is of de meest gewone en universele manier van doen. Alle andere posities – alle andere ‘kleuren’ – werden en worden nog vaak gelokaliseerd in tijd en ruimte als ‘primitief’, ‘achterlijk’ en ‘inferieur’ ten opzichte van de universele blanke westerse cultuur. Het nazisme met zijn cultus van het superieure Arische ras, met zijn militair expansionisme en met zijn vernietigingspolitiek van de ‘inferieure’ volkeren, is een directe uitloper van het negentiende eeuwse pseudo-wetenschappelijk racisme. De scheiding van de rassen en het verbod op rassenvermenging waren een logische consequentie van dit denken.