Chapter 8/15: De zigeuners moeten van de Duitse natie gescheiden worden

“De maatregelen die de Staat nam om de zuiverheid van de Duitse natie te vrijwaren, dienen om de zigeuners lichamelijk te scheiden van de Duitse natie, om rassenvermenging te vermijden en, tenslotte, om de levenswijze van volbloed- en halfbloedzigeuners te reglementeren. De noodzakelijke rechtsgrondslag kan enkel worden gelegd met een zigeunerwet die de verdere vermenging van bloed tegengaat en de meest dringende kwesties regelt die samengaan met de aanwezigheid van zigeuners in de levensruimte van de Duitse natie.”

Heinrich Himmler — 1938

Duiding

Niet alleen Joden worden door het nationaalsocialisme als staatsgevaarlijk en volksvreemd beschouwd. De zigeuners of Roma delen hun lot. De nazi's zien de Roma als asociaal en crimineel en beschouwen hen niet als een Europees volk. Zigeuners worden vervolgd omdat hun nomadische levenswijze en hun gemengde etnische achtergrond niet passen binnen het nazistische maatschappijbeeld waarin de Heimat en de raszuiverheid een centrale rol spelen. Net als de Joden zijn de zigeuners een Fremdköper, een vreemd lichaam in de Duitse staat zoals de nazi’s die zien. Net als de Joden worden de zigeuners door middel van propaganda zwart gemaakt, en worden ze al voor de Tweede Wereldoorlog gediscrimineerd, gepest en mishandeld. De rassenwetten van Neurenberg bepalen dat iemand te veel zigeunerbloed in zich heeft als twee van de overgrootouders gedeeltelijk zigeuner zijn, dit in tegenstelling tot de Joden: als Jood wordt beschouwd iedereen die drie Joodse overgrootouders heeft. Op 7 maart 1936 verliezen de zigeuners hun stemrecht. In 1937 wordt begonnen met de concentratie van de zigeuners in kampen nabij grote steden.

De verslinding van de Roma

Reeds voordat de nazi's aan de macht kwamen, werden de zigeuners in Duitsland als asociaal en crimineel beschouwd. Hun nomadische levenswijze stond haaks op de nationalistische strevingen van de Europese landen. Zigeuners zijn sinds de vijftiende eeuw aanwezig in Europa en komen waarschijnlijk via Iran uit Indië. Door hun nomadisch leven waren de zigeuners vooral bezig met de handel van paarden en andere dieren. Zij mochten geen land bezitten waar ze woonden en werden vaak beschuldigd van diefstal. De meeste Duitsers zagen hen het liefst vertrekken. Al tijdens de Weimarrepubliek werd besloten dat de zigeuners in de gaten gehouden moesten worden. In 1920 kwam er voor de zigeuners een verbod op het bezoeken van publieke parken en zwembaden. In 1925 werd besloten dat zigeuners zonder werk in kampen moesten werken. Ook moesten alle zigeuners geregistreerd worden door de politie. De rassenwetten van Neuremberg in 1935 legaliseerden de discriminatie. In 1937 werd begonnen met concentratie van de zigeuners in kampen nabij grote steden. Een jaar later publiceerde Himmler zijn Bekämpfung der Zigeunerplage (Bestrijding van de zigeunerplaag). In het kader hiervan werden diverse maatregelen genomen: identiteitsbewijzen werden ingetrokken, registratie bij politie werd verplicht, het uitoefenen van reizende beroepen werd bemoeilijkt, het verlaten van de woonplaats werd voor velen verboden, en anderen kwamen in concentratiekampen terecht. Daar werden zij bij de asocialen ingedeeld. Vanaf 1940 werden grote aantallen zigeuners gesteriliseerd. Ook werd in dat jaar begonnen met deportatie.

De vervolging en uitroeiing van de Roma (zigeuners) is een minder bekend en minder bestudeerd fenomeen in vergelijking met de Jodenvervolging. Inmiddels gebruiken de onderzoekers het Romani-woord Porajmos (de verslinding) of het Romani-woord Samudaripen (massamoord) om de uitroeiing van de Roma tijdens de Tweede Wereldoorlog aan te duiden. Omdat de Roma minder goed georganiseerd waren dan de Joden en zij in veel landen niet geregistreerd waren, is onduidelijk hoeveel Roma werd vermoord. Als betrouwbaarste schatting wordt een aantal tussen 400.000 en 500.000 genoemd.

Het nomadische bestaan van de Roma ondervindt nog steeds in heel Europa veel vooroordelen en veel juridische en praktische obstakels. Er zijn weinig plekken waar zij kunnen neerstrijken en die zijn vaak zeer weinig toegerust om hen te ontvangen. De dorpen en steden waar ze halt houden, willen meestal dat ze zo snel mogelijk vertrekken. Een Belgische burgemeester vond er niets beters op dan een lokale dj keiharde muziek te laten spelen bij het zigeunerkamp om hen van zijn grondgebied te verjagen! Hun kampen worden niet zelden hardhandig door de politie ontruimd. Ook nu blijkt hun nomadische levenswijze een doorn in het oog van de natiestaat.

Lees verder