De Duits-Joodse filoloog Victor Klemperer (1881-1960) hield vanaf 1933 een dagboek bij over de uitsluiting van de Joden in de samenleving. Hij noteerde scherp de veranderingen die het Duits onderging. Vanaf 1933 kwam het politieke en openbare spreken in de greep van het nationaal-socialistische idioom. Communicatie in een cultuur kan de vreemdeling insluiten, maar ook buitensluiten. Het nationaal-socialistische communicatiemodel tijdens de jaren dertig en veertig was expliciet gericht op de uitsluiting van de Joden. De Duitse taal verarmde en verruwde. Het woord volk en volks dook steeds vaker op in allerlei combinaties (volkscultuur, volksmuziek, volksgenoten, volksidentiteit, volksbewust, volksgemeenschap). In Duitsland werd een taal ontwikkeld die gericht was op de strikte scheiding tussen Jood en niet-Jood. In woord en beeld werd de Jood als de vijand afgeschilderd, het vreemde ras met geheimzinnige en afstotelijke religieuze praktijken, als de vaderlandloze zwerver, het ziekmakende ongedierte, met donker haar, donkere ogen en huid, ‘onrein’. Tegenover deze taal van de uitsluiting stond de taal die een exclusieve Duitse gemeenschap moest creëren om het vreemde uit te sluiten en het Volkseigene in te sluiten: gezondheid, licht en reinheid gesymboliseerd in het beeld van blonde ouders en blonde kinderen in een met zon overgoten goudkleurig korenveld. De Duitsers werden geacht trots te zijn op hun gemeenschap en bereid te zijn om hun leven te offeren voor het Volk. Ook eigentijdse extremistische en nationalistische partijen gebruiken vaak het woord ‘volk’ in hun slogans: Eigen volk eerst! is de bekend geworden slogan van het Vlaams Belang (voorheen: Vlaams Blok), de rechts-extremistische en nationalistische partij in Vlaanderen.

Een ander woord dat de nazi’s veelvuldig gebruikten was ‘historisch’. Elke nieuwe toespraak van de Führer, iedere opening van een autoweg of een fabriek, iedere ontmoeting met een ander staatshoofd kreeg de stempel ‘historisch’. Ook alle oorlogsoverwinningen werden omschreven als ‘historisch’. Zelfs op het einde van de oorlog toen de nederlaag reeds in zicht was, werd elke daad van het leger als ‘historisch’ omschreven. Het woord ‘fanatiek’ kreeg een positieve betekenis: er werd gesproken over ‘fanatieke overtuiging’ en ‘fanatieke trouw’. Minister van propaganda Goebbels gebruikte in de laatste jaren steeds vaker de uitspaak ‘het fanatiek geloof in de eindoverwinning’, zelfs toen – vooral toen – de Russen al voor Berlijn stonden.

Die radicalisering in het woordgebruik werd eveneens zichtbaar in het toenemende gebruik van superlatieven als ‘onvoorstelbaar’, ‘talloos’ en ‘eeuwig’ en zelfs van superlatieven als ‘wereldhistorisch’ en de ‘totale oorlog’ waartoe Goebbels de Duitsers in februari 1943 opriep. Daarnaast werd de taal verambtelijkt en gemechaniseerd door afkortingen die de schijn gaven van orde en efficiëntie. Die afkortingsmanie werd ook toegepast op totale zinnen zoals bijvoorbeeld in Knif (Kommt nicht in Frage). Een andere manie was de verduitsing van plaatsen en namen. In zowat alle steden en gemeenten werden Hitlerplätze aangelegd en tal van gemeenten in de veroverde gebieden kregen een andere, meer Germaanse naam. Het meest gekende voorbeeld is alvast de omvorming van de naam van het Poolse stadje Oswięcim in het tot vandaag algemeen gebruikte Auschwitz.

En dan waren er natuurlijk de vele woorden en begrippen die betrekking hadden op de Joden als minderwaardige wezens. Er werd vaak gesproken over de ‘Joodse oorlog’ waarmee de nazipropaganda wilde beklemtonen dat de nazi’s een eerbare strijd voerden tegen de Joods bolsjewistische, Joods kapitalistische, Joods Amerikaanse samenzwering en tegen het ‘wereldjodendom’ dat streefde naar de vernietiging van het christelijke Avondland. De nazi’s voerden naar hun zeggen enkel een verdedigingsoorlog. De veralgemening tot ‘dé Jood’ is kenmerkend voor een totalitaire systeem als het nazisme. De Jood werd vaak voorgesteld als een parasiet, een spion en een schender van het ‘zuivere’ Germaanse bloed.