Chapter 10/15: Alle Joden zijn moordenaars

“Moet ik u vertellen tot welk ras het vuile zwijn behoorde dat deze lage misdaad heeft begaan? (…) Niet Herschel Grynszpan, maar het gehele Jodendom is verantwoordelijk voor de dood van een Duitse diplomaat.”

Joseph Goebbels — 1938
Het Joodse warenhuis Kaufhaus Heinrich Uhlfehlder GmbH in München, Kristalnacht, 9 november 1938

Duiding

De Conferentie van Evian in juli 1938 maakt snel duidelijk dat de internationale gemeenschap er weinig voor voelt om de Duitse Joden op te nemen. Omdat het Hitlers expliciete bedoeling is om Duitsland te ‘ontjoden’, moet hij op zoek gaan naar andere strategieën. Om het vertrek van de Joden te versnellen, geeft hij op achttien oktober 1938 het bevel 12.000 Pools-Duitse Joden uit het land te zetten. Ze krijgen één nacht om Duitsland te verlaten en mogen slechts één koffer meenemen. Hun bezittingen worden in beslag genomen door de nazi's of geplunderd door de buren. Aan de Poolse grens worden vierduizend Joden binnengelaten. De rest moet blijven wachten en is blootgesteld aan ontbering en geweld. Wanneer de zeventienjarige Herschel Grynzpan, die op dat ogenblik illegaal bij zijn oom in Parijs verblijft, verneemt dat zijn familie in Duitsland brutaal wordt gedeporteerd, gaat hij op zeven november 1938 naar de Duitse ambassade en schiet een Duitse diplomaat dood. Voor Joseph Goebbels, minister van propaganda, is dit het gedroomde scenario om een radicale actie tegen de Joden op te starten. Op acht november worden met onmiddellijke ingang alle Joodse kranten en tijdschriften verboden. Op dezelfde dag wordt afgekondigd dat Joodse kinderen niet meer worden toegelaten tot Duitse scholen en dat alle Joodse culturele activiteiten voor onbepaalde tijd worden opgeschort. De actie culmineert in de gewelddadige Kristallnacht van negen op tien november. In heel Duitsland worden Joden aangevallen. Tussen duizend en tweeduizend synagogen worden in brand gestoken en ongeveer 7500 Joodse bedrijven en winkels worden vernield en in brand gestoken. Ook Joodse scholen, ziekenhuizen en begraafplaatsen worden aangevallen. De brandweer krijgt de opdracht niet tussen te komen. Ongeveer vierhonderd Joden komen in die nacht om.

Pogrom

Mishandeling van een Jood, Rusland

Met de Kristallnacht begon het systematische geweld tegen de Duitse Joden. Omdat deze inmiddels zowat al hun burgerrechten verloren hadden, was er voor hen geen of nauwelijks nog juridische bescherming. De Joden kennen een lange geschiedenis van pogroms. Een pogrom is een gewelddadige aanval tegen de Joden met de bedoeling hun huizen, bedrijven, religieuze centra te vernietigen. Vaak gingen pogroms vergezeld van fysiek geweld en zelfs moord met de bedoeling om de Joden te intimideren, te verdrijven of te dwingen zich te assimileren. Al in de middeleeuwen werden pogroms georganiseerd in christelijk Europa, en in islamitisch Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Na de grote pestepidemie in het midden van de veertiende eeuw (de Zwarte Dood) kwam het tot pogroms in grote delen van Europa en vluchtten veel Joden naar Oost-Europa. Het was het begin van de grote Joodse gemeenschappen in Polen, Oekraïne en Rusland die later door de nazi’s zouden worden uitgeroeid. Soms vond de overheid de pogroms een goede uitlaatklep voor het volk, omdat ze de aandacht van de slechte economische toestand afleidden. Een bekend voorbeeld hiervan zijn de pogroms die in 1893-1894 en 1904-1905 plaatsvonden in tsaristisch Rusland en waarbij enkele duizenden Joden werden vermoord. Uit schrik voor meer geweld emigreerden enkele honderdduizenden Joden naar de Verenigde Staten. Veel bloediger nog waren evenwel de Jodenvervolgingen die in de Russische Burgeroorlog (1917-1922) in Zuid-Rusland en Oekraïne werden aangericht door het Witte leger, waarbij vele tienduizenden slachtoffers vielen.

Overlevenden van het bloedbad van Dong Xoai, Zuid Vietnam, 1971

Het woord "pogrom" wordt steeds vaker in een ruimere zin gebruikt voor alle bloedige gewelddaden met een duidelijk etnische dimensie. Voorbeelden hiervan zijn de vervolging van Armeniërs in het Ottomaanse Rijk, de etnische zuiveringen in de landen van het voormalige Joegoslavië, de vervolgingen van moslims en sikhs in India, de vervolgingen van Chinezen in Vietnam, Cambodja, Laos, Indonesië, Maleisië, Thailand, en de vervolging van Tutsi's door Hutu's in Rwanda. Begin december 2008 gebruikte de toenmalige Israëlische premier Ehud Olmert de term voor het geweld dat religieuze Joden op de Westelijke Jordaanoever gebruikten tegen de Arabische bevolking uit onvrede over een ontruiming.