Chapter 15/15: We wisten van niks!

“Wir haben es nicht gewusst!”

Wat wisten we niet?

‘Wir haben es nicht gewusst!’: dat is wat heel veel Duitsers zeiden na de Tweede Wereloorlog toen ze geconfronteerd werden met de gruwelijke realiteit van de vernietigingskampen. Er is inmiddels een bibliotheek volgeschreven over de mate van verantwoordelijkheid van de gewone Duitsers voor wat er tussen 1933 en 1945 met de Joden is gebeurd. Dat de nazileiders bezig waren de Joden stelselmatig uit te sluiten kan geen Duitser ontgaan zijn. De nazipropaganda richtte zich veelvuldig op de ophitsing tegen het Joodse volk. Het pamflet Der Stürmer, dat haat tegen Joden opriep, hing geplakt op tienduizenden ramen. Al in een vroeg stadium werden Joodse winkels openlijk geboycot. In 1935 voerde Hitler de Neurenbergse rassenwetten in. Hierin stond precies vastgelegd wie Duitser was en wie niet, en wie als Jood beschouwd kon worden. Alleen volbloed Duitsers werden beschouwd als volledige staatsburgers. Overal vonden pesterijen plaats en tijdens de Kristallnacht in 1938 werden synagogen en Joodse bezittingen vernield. Ook de ‘Endlösung’, het definitieve antwoord op het Jodenprobleem, werd algemeen bekend gemaakt. Er vonden razzia’s plaats, waarbij de nazi’s Joden deporteerden naar de vernietigingskampen. Niemand kon het ontgaan zijn dat een heel volk was verdwenen uit de steden, uit de wijken en uit de straten. Was er sprake van een ‘collectieve onverschilligheid ‘ (Ian Kershaw)?

Het enige alternatief voor die onverschilligheid is het besef dat we allemaal mensen zijn, levend op hetzelfde ogenblik, op dezelfde planeet, en dat slechts één keer, hier en nu. De Franse documentaire filmmaker Yann Arthus Bertrand maakte meer dan tweeduizend interviews met mensen van overal ter wereld en bracht die samen in een aangrijpende film die in zijn titel aangeeft wat we allemaal, los van onze afkomst, achtergrond, cultuur, nationaliteit, religie, opvoeding, status, geslacht, leeftijd, etc. zijn: HUMAN.