Chapter 9/15: De Joden moeten het land uit

“Ik kan enkel hopen, en ik verwacht, dat de andere wereld, die zo'n diepe genegenheid voelt voor deze misdadigers, tenminste gul genoeg zal zijn om die genegenheid om te zetten in concrete hulp. Wij, van onze kant, zijn bereid om al deze misdadigers ter beschikking van die landen te stellen, voor mijn part zelfs aan boord van luxueuze schepen.”

Adolf Hitler — 1938
Conferentie van Evian, 1938

De conferentie van de laatste kans

De Neurembergwetten maken van de Duitse Joden stateloze vluchtelingen in hun eigen land. In 1938 zijn al bijna een half miljoen Joden Duitsland ontvlucht. Na de Anschluss van Oostenrijk in maart 1938 worden nog eens 200.000 Joden tot stateloze vluchtelingen gereduceerd. Gealarmeerd door het groeiende antisemitisme in Duitsland en een steeds groter wordende stroom Joodse vluchtelingen, roept de Amerikaanse president Roosevelt in juli 1938 een conferentie in het Franse Evian samen. Aan de 32 deelnemende landen wordt gevraagd om hun immigratiequota vrijwillig te verhogen. Voor de Joodse gemeenschap is dit de conferentie van de laatste kans en zij stellen al hun hoop op de generositeit van Europa. Ook voor Hitler zou de Europese sympathie met de Joden een goede zaak zijn: een goedkope manier om Duitsland Judenfrei te maken.

Europa zit vol

Conferentie van Evian, 1938

Tijdens de conferentie werd al snel duidelijk dat geen enkel land bereid was vrijwillig haar quota te verhogen. Groot-Brittanië verklaarde dat het land al ‘vol’ was en dat de werkloosheid dusdanig hoog was, dat het geen extra vluchtelingen kon opnemen. Groot-Brittanië nam in de periode 1938-1940 ongeveer 15.000 Joden op. De Britten lieten een optie doorschemeren om een beperkt aantal vluchtelingen naar Oost-Afrika te sturen. Ook de Fransen gaven nadrukkelijk aan dat “the extreme point of saturation as regards admission of refugees” was bereikt. De Australische vertegenwoordiger zei zelfs nadrukkelijk: “as we have no real racial probem, we are not desirous of importing one.” Ook de VS verhoogden hun quotum niet substantieel. De meeste landen lieten doorschemeren dat ze geen vluchtelingen konden opnemen ten gevolge van de grote depressie, waarvan ze nog herstellende waren. Het enige land dat daadwerkelijk aanbood om vluchtelingen op te nemen, was de Dominicaanse Republiek, zij het in ruil voor veel geld. Tijdens de conferentie werd er ook zoals gepland een organisatie opgericht, de Intergovernmental Committee on Refugees, met als doel om landen die vluchtelingen opnamen in hun ontwikkeling te helpen. Maar door gebrek aan autoriteit en vooral aan financiële steun kon het comité weinig uitvoeren. Achteraf bekeken is de weigering van de internationale gemeenschap om meer Joodse vluchtelingen op te nemen een morele schandvlek op de vrije wereld. Dat werd door Walter Mondale, de vice-president van de VS in 1979 scherp verwoord: "At stake at Evian were both human lives – and the decency and self-respect of the civilized world. If each nation at Evian had agreed on that day to take in 17.000 Jews at once, every Jew in the Reich could have been saved. As one American observer wrote, 'It is heartbreaking to think of the (...) desperate human beings (...) waiting in suspense for what happens at Evian. But the question they underline is not simply humanitarian (...) it is a test of civilization.” Voor die test slaagde de wereld toen duidelijk niet.

Europees Parlement

Slaagt Europa nu voor de beschavingstest?

Ook nu reageert Europa niet eensgezind, laat staan genereus op de komst van de vluchtelingen uit het Midden-Oosten. Een aantal landen weigert vluchtelingen op te nemen, of slechts een zeer beperkt aantal. Andere landen bouwen muren en controleposten aan hun nationale grenzen of willen beslag leggen op de bezittingen van de vluchtelingen wanneer ze het land binnenkomen. Alarmerend en vaak schokkend is het taalgebruik over de vluchtelingen, niet alleen op de sociale media, ook in de officiële mededelingen van een aantal Europese regeringsleiders. In plaats van als slachtoffers van oorlogsgeweld of van economische ellende worden de vluchtelingen steeds nadrukkelijker als een bedreiging en een gevaar voor Europa gezien. Europa zou hulp moeten bieden aan de slachtoffers maar presenteert zichzelf als slachtoffer. Alleen het Duitsland van Angela Merkel slaagt op dit ogenblik voor de beschavingstest omdat het weigert zijn grenzen te sluiten en inmiddels een miljoen vluchtelingen heeft opgevangen.

Lees verder